SERİ MUHAKEME USULÜ (5271 Sayılı CMK md.250)
NEDİR?
Seri muhakeme usulü, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunun 250. Maddesinde 1/1/2020’den itibaren uygulanmak üzere yeniden düzenlenmiştir. Ayrıca 1/1/2020 tarihi itibariyle kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyalarda seri muhakeme usulü ile basit basit yargılama usulü uygulanmaz.
Seri muhakeme usulü, yaptırımı savcılık tarafından belirlenen mahkemenin sadece denetleme işlevi gördüğü bir soruşturma kurumudur. Kamu davası açılması için yeterli şüphe olmasına rağmen kamu davası açmak yerine başvurulan istisnai nitelikte özel bir ceza muhakemesi yoludur.
Kısacası seri muhakeme usulü; Cumhuriyet savcısının yürüttüğü soruşturma sonunda CMK madde 250/1’de belirtilen suçlarla ilgili kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar vermediği takdirde gerçekleştirilir. Şüphelinin müdafii huzurunda bu yargılama usulünü kabul etmesi şartıyla Cumhuriyet savcısı suçun kanuni tanımında öngörülen temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle belirlediği yaptırımı görevli mahkemeden talep eder. Mahkeme şüpheliyi müdafii huzurunda dinledikten sonra eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu kanaatine varırsa talep doğrultusunda hüküm kurar.
SERİ MUHAKEME USULÜ ŞARTLARI:
- Suçun işlendiğine ilişkin yeterli şüphe bulunmalı:
Seri muhakeme usulü kapsamındaki suçlarla ilgili soruşturmanın başlaması için basit şüphe, uygulanabilmesi için yeterli şüphe bulunması zorunludur.
- Suçun kovuşturma olanağı bulunmalı:
Herhangi bir kovuşturma engeli bulunması halinde (şikayet, izin, talep…) yeterli şüphe bulunsa dahi seri muhakeme usulünün uygulanması söz konusu olmaz.
- Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmemiş olması gerekli:
Türk Ceza Muhakemesinin temelini oluşturan kamu davasının mecburiliği sisteminin istisnalarından olan ve CMK 171.maddede yer alan düzenlemeyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmemiş olması gerekmektedir.
- Suçun seri muhakeme usulü kapsamında kalması gerekli:
- Genel olarak mağduru belli bir kişi olmayan,
- Nispeten ispatı kolay,
- Yaptırımları ise hafif kabul edilebilecek belli başlı suç tipleri için benimsenmiştir.
- Ön ödeme veya uzlaştırma kapsamındaki suçlar seri muhakeme usulünün uygulama alanına dahil değildir.
TÜRK CEZA KANUNUNDA YER ALAN SUÇLAR:
- Hakkı olmayan yere tecavüz(madde 154/2-3)
- Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması(madde 170)
- Trafik güvenliğini tehlikeye sokma(madde 179/2-3)
- Gürültüye neden olma(madde 183)
- Parada sahtecilik(madde 197/2-3)
- Mühür bozma(madde 203)
- Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan(madde206)
- Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama(madde 228/1)
- Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması(madde 268)
ÖZEL CEZA KANUNDA YER ALAN SUÇLAR:
- 6136 Sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13. Maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkralar ile 15’inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar
- 6831 sayılı Orman Kanunun 93’üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç
- 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2’nci maddesinde belirtilen suç.
- 1163 sayılı Kooperatifler Kanunun Ek 2’nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.
- Şüpheli çocuk, akıl hastası ya da sağır ve dilsiz olmamalı:
Aydınlatılmış rıza/onamın bu gruptaki şüpheliler tarafından verilemeyeceği karine olarak kabul edilmiştir.
- Suçun iştirak halinde işlenmesi durumunda tüm şüphelilerin usulün uygulanmasını kabul etmesi gerekli:
Bütün faillerin aynı usule tabi kılınmalarında kamu yararı bulunmaktadır. İştirak türü ne olursa olsun şüphelilerden biri dahi bu usulü kabul etmese genel muhakeme usulüne göre hareket edilmesi zorunludur.
Şüphelilerden birinin çocuk, akıl hastası ya da sağır ve dilsiz olması halinde diğer faillerin aydınlatılmış onam/rızasına rağmen seri muhakeme usulü uygulanmaz.
- Şüpheliye ulaşılabilmiş olmalı
SERİ MUHAKEME USULÜNÜN UYGULANMA YÖNTEMİ:
Soruşturmaya konu suç ile ilgili olarak;
- Fail hakkında yeterli şüphe bulunması,
- Herhangi bir kovuşturma engelinin söz konusu olmaması,
- 250. Maddedeki diğer şartların da bulunması halinde,
Cumhuriyet Savcısının seri muhakeme usulünü uygulaması zorunludur.
- Bu çerçevede şüphelinin öncelikle haklarının hatırlatılması ve öğretilmesi suretiyle davet edilmesi gerekmektedir. Şüpheli mazeretsiz olarak davete icabet etmezse Cumhuriyet savcısı tarafından buna ilişkin tutanak düzenlenerek soruşturma dosyasına eklenir.
- İkinci olarak seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Mahkeme tarafından hüküm verilene kadar her aşamada seri muhakeme usulünden vazgeçilebilir.
Verilen hüküm adli sicile kaydedilir.
- Bu çerçevede bir teklifte bulunulması gerekmektedir. Cumhuriyet savcısı TCK 61/1’i gözeterek alt ve üst sınır arasında temel cezayı tespit edecek ve bu cezayı ½ oranında indirecektir.
Temel ceza tespit edilirken fiile bağlı artırım ve indirim nedenleri dikkate alınmaz.(Suça teşebbüs, olası kast…)
Teklif sonrası talebi halinde şüpheliye teklifi değerlendirmesi için 1 AYı aşmamak üzere makul bir süre verilir.
Şüpheli iddianamenin düzenlenmesine kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını talep edebilir.
Cumhuriyet savcısı görevli mahkemeye hitaben yazacağı bir talepname ile şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanarak hüküm kurulmasını talep eder. Şüpheli ve müdafii aynı gün görevli mahkemeye yönlendirilir. Mahkeme talepnamenin verildiği gün;
- Talepnameyi derhal inceler,
- Şüpheliyi müdafii huzurunda seri muhakeme usulü ile ilgili olarak dinler,
- Usulü sonuçlandırır.
Seri muhakeme usulünün uygulanmasında mahkemece yapılabilecek işlemler:
2.Talepnamenin eksikliklerinin ikmali için Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi:
Cumhuriyet savcısı bu durumda belirtilen eksikleri tamamlayarak yeni bir talepname düzenler.
- Talebin reddi:
Bu durumda Cumhuriyet savcısı tarafından soruşturma genel hükümlere göre sonuçlandırılmak zorundadır.
- Talepte belirtilen yaptırım doğrultusunda hüküm kurulması:
Mahkeme hüküm kurmadan önce yeni delil toplayamaz ve tanık dinleyemez.
Şüpheli mazeretsiz olarak mahkemeye gelmez ise bu usulden vazgeçmiş sayılır. Soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması için dosya Cumhuriyet başsavcılığına geri gönderilir.
Seri muhakeme usulünün herhangi bir sebeple tamamlanamaması veya soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi hallerinde; şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgeler takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamaz.(CMK md. 250/10)
KANUN YOLU:
Cumhuriyet savcısının talebi doğrultusunda kurulan hükümde yaptırım çeşidi istinaf ve/veya temyiz kanun yolu kapsamına girse dahi bu yollara başvurulamaz. Ancak itiraz edilebilir.(CMK md. 250/14,267-271)
Bununla birlikte koşulların bulunması halinde “kanun yararına bozma” ve yargılamanın yenilenmesi” olağanüstü kanun yollarına başvurulabilir.